115 Het zogenaamde 'Ik'

De taal en de vooroordelen waarop de taal is gebaseerd, belemmeren ons vaak bij het door­gronden van innerlijke processen en driften: bijvoorbeeld doordat woorden er eigenlijk alleen zijn voor superlatieve gradaties van die processen en driften-; nu zijn wij echter gewend daar waar woorden ons ontbreken niet langer nauwkeurig te observeren, omdat het pijnlijk is daar nog nauwkeurig te denken; ja, vroeger concludeerde men on­willekeurig zelfs dat waar het rijk van de woorden ophield, ook het rijk van het bestaan ophield. Toorn, haat, liefde, medelijden, begeerte, inzicht, vreugde, smart,-dat zijn allemaal namen voor extreme toestanden: de mildere tus­senvormen en zeker de voortdurend hun rol spelende lage gradaties ontgaan ons, en toch weven juist zij het spinsel van ons karakter en ons lot. Die extreme uitbarstingen­en zelfs het matigste ons bewuste genoegen of misnoegen bij het eten van een spijs, bij het horen van een toon is misschien nog altijd, op zijn merites beoordeeld, een ex­treme uitbarsting-verscheuren zeer vaak het spinsel en zijn dan gewelddadige uitzonderingen, waarschijnlijk in de meeste gevallen als gevolg van wat zich had opge­hoopt:-en hoezeer zijn ze niet in staat de waarnemer op een dwaalspoor te zetten! Niet minder dan ze de hande­lende mens op een dwaalspoor zetten. Wij allen zijn niet wat wij volgens die toestanden lijken voor welke wij alleen over bewustzijn en woorden-en dus goed- en afkeuring-beschikken; wij miskennen onszelf gemeten aan deze grove uitbarstingen die ons als enige bekend worden, wij trek­ken een conclusie uit materiaal waarin de uitzonderingen talrijker zijn dan de regel, wij lezen verkeerd in dit schijn­baar duidelijkste letterschrift van ons eigen ik. Onze me­ning over onszelf echter, die wij op deze verkeerde weg gevonden hebben, het zogenaamde 'Ik', werkt voortaan mee aan ons karakter en ons lot